چرا همیشه خسته و بی‌انرژی هستم؟ دلایل خستگی مداوم دختران دبیرستانی

دلایل خستگی دختران نوجوان چیزی فراتر از فقط «درس زیاد» یا «کم‌خوابی» است. خیلی از دختران دبیرستانی هر روز با این حس بیدار می‌شوند که هنوز خسته‌اند؛ انگار هر چقدر هم بخوابند، باز هم انرژی کافی برای شروع یک روز تازه ندارند.

لیلا، دانش‌آموز پایه یازدهم، می‌گوید:

(بعضی روزها حتی بلند شدن از تخت برایم سخت است. درس‌ها را دوست دارم، اما ذهنم همیشه خسته است، انگار هیچ‌وقت شارژ نمی‌شوم).

این داستانِ خیلی از نوجوان‌هاست. جالب است بدانید طبق تحقیقات دانشگاه هاروارد، بیش از ۶۵٪ از نوجوانان در سال‌های تحصیلی حساس خود، به دلیل فاکتورهایی مثل تغذیه ناکافی، استرس مزمن، نداشتن خواب با کیفیت، یا اختلالات هورمونی دچار احساس خستگی مزمن می‌شوند. اما خوشبختانه، این وضعیت قابل بررسی و درمان است؛ به‌شرطی که دلایل واقعی آن را بشناسیم و راه‌حل‌های کاربردی را جایگزین راه‌حل‌های مقطعی و کلیشه‌ای کنیم.

اگر والد یا معلمی هستید که به سلامت جسمی و روانی دختران نوجوان اهمیت می‌دهید یا اگر خودتان یک دانش‌آموز هستید که به‌دنبال انرژی بیشتر و ذهنی شاداب‌تر می‌گردید، این مقاله برای شماست.

و اگر به‌دنبال فضایی آموزشی هستید که در کنار آموزش آکادمیک، به سلامت روان و انرژی نوجوان‌ها توجه واقعی می‌شود، بهترین دبیرستان دخترانه غرب تهران یعنی مدرسه اندیشمند می‌تواند انتخابی مطمئن باشد.

نقش کم‌خوابی و بی‌نظمی در خواب در خستگی دختران نوجوان

کم‌خوابی، یکی از مهم‌ترین دلایل خستگی در دختران نوجوان است. برخلاف تصور عمومی که خواب را فقط «استراحت بدن» می‌داند، در دوران نوجوانی خواب فرآیندی فعال است که بر رشد مغز، تنظیم هورمون‌ها، حافظه، تمرکز و حتی خلق‌وخو تأثیر مستقیم دارد.

بر اساس گزارش National Sleep Foundation، نوجوانان بین ۸ تا ۱۰ ساعت خواب شبانه نیاز دارند، اما ۷۰٪ آن‌ها به‌طور متوسط کمتر از ۷ ساعت می‌خوابند. این کمبود خواب نه‌تنها سطح انرژی را کاهش می‌دهد، بلکه باعث اختلال در تمرکز، کندی عملکرد ذهنی و افزایش تحریک‌پذیری می‌شود.

دکتر متیو واکر، عصب‌شناس و نویسنده کتاب مشهور Why We Sleep  می‌گوید:

کم‌خوابی، نه‌فقط شما را خسته می‌کند، بلکه عملکرد مغز را به سطحی مشابه یک فرد مست کاهش می‌دهد.

نوجوانی که به‌دلیل تکالیف زیاد یا استفاده از موبایل و شبکه‌های اجتماعی تا نیمه‌شب بیدار می‌ماند، عملاً بدن خود را در یک حالت استرس مزمن قرار می‌دهد. این استرس باعث ترشح بیش از حد کورتیزول شده و حس خستگی، فرسودگی و حتی افسردگی را تشدید می‌کند.

راهکار عملی:

• تعیین زمان خواب ثابت (مثلاً ۱۰:۳۰ شب)
• کاهش نور آبی (گوشی و تبلت) حداقل یک ساعت قبل از خواب
• استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن مثل تنفس عمیق یا موزیک آرام‌بخش پیش از خواب

کم‌خونی، کمبود ویتامین D و مشکلات تیروئیدی؛ دلایل پزشکی خستگی پنهان

خیلی از والدین فکر می‌کنند خستگی فرزندشان فقط به درس و مدرسه مربوط است؛ اما در واقع نقص‌های تغذیه‌ای و اختلالات هورمونی می‌توانند ریشه‌های عمیق‌تری از خستگی مزمن باشند. سه مورد شایع‌تر از همه:

۱. کم‌خونی (کمبود آهن):

کم‌خونی یکی از شایع‌ترین دلایل خستگی مزمن در دختران نوجوان است. با شروع قاعدگی، بدن نیاز بیشتری به آهن پیدا می‌کند. کمبود آهن باعث کاهش انتقال اکسیژن به بافت‌ها شده و نتیجه‌اش، احساس خستگی حتی با فعالیت کم است.

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود ۳۰٪ دختران نوجوان در کشورهای در حال توسعه به درجاتی از کم‌خونی مبتلا هستند.

۲. کمبود ویتامین  D :

این ویتامین نقش حیاتی در عملکرد سیستم ایمنی، تعادل هورمونی و سطح انرژی دارد. کمبود آن با خستگی، دردهای عضلانی و خلق پایین همراه است. کاهش قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، استفاده زیاد از کرم‌های ضدآفتاب و سبک زندگی کم‌تحرک در فضای بسته، دلایل رایج این کمبودند.

۳. مشکلات تیروئیدی:

اختلال در عملکرد غده تیروئید، به‌ویژه کم‌کاری تیروئید، می‌تواند باعث کاهش متابولیسم، خستگی، افزایش وزن و حتی افسردگی شود. علائم آن معمولاً تدریجی است و والدین دیر متوجه آن می‌شوند.

دکتر سوزان کراس، متخصص غدد در کودکان:

اگر دختر نوجوان شما دائم خسته است، بهتر است یک آزمایش خون ساده شامل سطح آهن، ویتامین D و TSH انجام شود. درمان زودهنگام، مسیر رشد و تحصیل او را نجات می‌دهد.

تأثیر تغذیه نامناسب بر سطح انرژی روزانه

آیا سبک زندگی کم‌تحرک باعث بی‌انرژی شدن نوجوان‌ها می‌شود؟

بله، به‌طور قطعی. سبک زندگی کم‌تحرک، یکی از دلایل مهم افت انرژی و احساس خستگی مزمن در نوجوانان است. مطالعات نشان داده‌اند که تحرک فیزیکی منظم نه‌تنها باعث تقویت عملکرد قلب و ریه‌ها می‌شود، بلکه گردش خون به مغز را افزایش داده و حس هوشیاری و انگیزه را تقویت می‌کند.

طبق پژوهشی که در Journal of Adolescent Health  منتشر شد، نوجوانانی که روزانه کمتر از ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی دارند، دو برابر بیشتر از همسالان فعال خود دچار خستگی، بی‌حوصلگی و اختلالات خواب می‌شوند.

عادت‌های ناسالم مانند:

• ساعت‌ها نشستن مقابل تلویزیون یا موبایل
• استفاده مداوم از وسایل نقلیه برای مسیرهای کوتاه
• نداشتن برنامه ورزشی در مدرسه یا خانه

همگی باعث کندی متابولیسم، اختلال در ریتم شبانه‌روزی بدن و کاهش ترشح هورمون‌های شادی‌آور مثل اندورفین می‌شوند. در نتیجه، نوجوان حتی پس از خواب کافی هم احساس خستگی دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

خستگی گاه‌به‌گاه طبیعی است؛ اما زمانی که این حالت مداوم و مزمن شود، باید جدی گرفته شود. برخی علائم هشداردهنده که مراجعه به پزشک را ضروری می‌کنند:

نتیجه‌گیری

اگر دختر نوجوان شما اغلب احساس خستگی می‌کند، مهم است که این مسئله را ساده نگیرید. سبک زندگی کم‌تحرک، تغذیه نامناسب، اختلالات خواب یا مشکلات پزشکی مانند کم‌خونی و تیروئید می‌توانند زمینه‌ساز خستگی مزمن باشند. با داشتن برنامه‌ای متعادل از خواب منظم، تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی، می‌توان انرژی را به زندگی روزانه بازگرداند. همچنین محیط تحصیلی نیز نقش مهمی دارد؛ جایی که نه‌فقط به درس، بلکه به سلامت روانی و جسمی دانش‌آموزان توجه شود.

اگر به دنبال چنین محیطی هستید، بهترین دبیرستان دخترانه تهران یعنی مدرسه اندیشمند با رویکردی جامع و انسانی، می‌تواند یک انتخاب مطمئن برای آینده دختران شما باشد.